Organisatieontwikkeling

Burnouts en de uitdaging die ‘werkgeluk’ heet

Vrouw in een werksetting met het hoofd in haar handen.

In 2021 kampten maar liefst 1,3 miljoen Nederlandse werknemers met burn-out klachten. Dit staat gelijk aan 11 miljoen dagen aan verzuim wegens werkstress. World Health Organization ziet internationaal zelfs 12 miljard werkdagen per jaar verloren gaan aan depressie en angstklachten.

In de VS alleen kost dit productiviteitsverlies al 1 triljoen dollar per jaar. Deze klachten zijn niet leeftijdsgebonden: zowel bij jong als oud staat de mentale en emotionele gezondheid onder druk. Slechte werkomstandigheden, zoals discriminatie, ongelijkheid, extreme werkdruk, lage controle over het werk en werk onzekerheid, vormen een bedreiging voor de mentale gezondheid van medewerkers.

In de afgelopen 10 jaar rapporteerden huis- en bedrijfsartsen zo’n 6 procent meer burn-outs in Nederland. Er lijkt zelfs sprake te zijn van onderrapportage, die door sommige schattingen oploopt tot het dubbele van het aantal geregistreerde gevallen. Mentale klachten zijn een enorm risico voor het welzijn van mensen, maar het is ook een economisch risico voor bedrijven en organisaties. Niemand heeft er baat bij. Wat kunnen we doen om het te voorkomen?

Er gaat veel aan een burn-out of andere mentale gezondheidsklachten vooraf, maar wanneer het eenmaal zo ver is, heeft het grote impact. De betrokkene zit in een diep dal, de omgeving voelt het en het heeft impact op alle relaties. Arjan ter Linden, oprichter van KeyQuest, vraagt zich af of we het eerder op kunnen merken. “Misschien zie jij zelf de signalen in je team, bij vrienden, bij familie of gewoon op het voetbalveld bij een training. Wat gebeurt er als we het op zo’n moment bespreekbaar met elkaar maken? Dat we erkennen dat we niet allemaal gezonde mensen zijn die eindeloos top presteren, maar dat we aandacht voor elkaar hebben in moeilijke periodes waarin we wat minder in ons vel zitten? Om dit te realiseren moeten we een klimaat met elkaar creëren waar aandacht is voor de minder rooskleurige dingen in het leven. Oftewel, het werk- en persoonlijke geluk voorop zetten.”

Arjan is zelf ervaringsdeskundige en had al op zijn 26ste een heftige burnout. Het kostte hem bijna 3 jaar om weer volledig te herstellen. Vooral het niet erkennen van de signalen, het zelf ontkennen en het niet bespreekbaar maken zijn dingen die daar niet bij hebben geholpen. De impliciete hoge prestatiedruk vanuit zijn toenmalige werkgever speelde daarbij ook een rol. “Het is dan toch ‘zwak’ om aan te geven dat je tegen grenzen van jezelf aan loopt. Terwijl het kwetsbaar kunnen opstellen binnen je eigen organisatie zo belangrijk is.”

Niet alleen Arjan liep er tegenaan dat het moeilijk is lastige dingen te bespreken. Maar weinig mensen voelen zich vrij om negatieve dingen te bespreken. Dit is natuurlijk heel erg zonde, de gemiddelde mens besteedt immers zo’n 30% van de wakkere tijd aan werk en bijna 60% van de wereldpopulatie is werkzaam. Werkgeluk en persoonlijk geluk hangen sterk met elkaar samen en beïnvloeden elkaar, waardoor het van persoonlijk belang is om in beide te investeren. Maar onderschat ook het belang van werkgeluk voor een bedrijf of organisatie niet. Werkgeluk heeft namelijk een positief effect op prestaties. Een werkvloer waar veiligheid en vertrouwen de basis is, is een werksfeer waarin mensen hulpvragen durven te stellen en fouten durven te maken en toe te geven wat resulteert in hogere prestaties. Dus: investeer in gelukkige medewerkers door verbinding, autonomie en welzijn te verhogen, de resultaten volgen vanzelf!

Een milieu waarin werkgeluk voorop staat creëer je door oprechte interesse te tonen in elkaar. Bijvoorbeeld door te vragen hoe het met een ander gaat tijdens een check-in ronde onder aanwezigen. Dit kost misschien tijd, maar die betrokkenheid en sociale steun leveren op de lange termijn veel op. Uit onderzoek is gebleken dat de relatie met collega’s, de connectie met de manager, de verbinding met de organisatie allemaal invloed hebben op werkgeluk en daarmee indirect impact op het presteren van het bedrijf. Met andere woorden: investeer in het sociale aspect, geef mensen die wat minder lekker in hun vel zitten de kans, de uitnodiging en de tijd om dit te delen zodat hun ongemak gehoord wordt en afneemt en een veilig klimaat ontstaat. Elkaar steunen en rekening met elkaar houden maakt grote impact.

Het “EngageUP” onderzoek van KeyQuest richt zich op bevlogenheid onder medewerkers. Arjan voert dit onderzoek regelmatig uit bij bedrijven. “Laatst was ik bij een bedrijfsonderdeel om dit onderzoek te doen. Ze deden deze meting omdat ze het gevoel hadden dat mensen minder dan normaal in hun vel zaten, de sfeer iets minder was en ze wilden onderzoeken waar dit door kwam. Wel 81% van deze medewerkers gaf in het onderzoek aan bevlogen te zijn. Een uitzonderlijke score dus.”

Onze wens vanuit KeyQuest is dat iedereen dit zo serieus neemt: op momenten dat het eigenlijk al goed gaat, tóch aandacht besteden aan werkgeluk. Binnen dit bedrijfsonderdeel kwamen twee mensen naar me toe die door een zware periode gingen. Het feit dat ze gehoord werden en er empathisch op gereageerd werd, verminderde zichtbaar de druk. De steun en verbinding zorgt dat je aparte afspraken kan maken die bij een situatie passen. En natuurlijk hoor ik leidinggevenden wel eens zeggen dat ze bang zijn dat medewerkers er misbruik van maken. Maar mijn tip in deze is: maak duidelijke afspraken, spreek verwachtingen uit en vertrouw op je onderbuikgevoel. Zo creëer je gezamenlijk een klimaat waarin mensen open mogen zijn en zichzelf mogen zijn en draag jij bij aan het algehele werkgeluk!”

Bronvermeldingen

Agteren, P. van. (2022a, september 20). 20 procent van de werkende Nederlanders heeft last van te hoge werkdruk. AD.nl.
https://www.ad.nl/werk/20-procent-van-de-werkende-nederlanders-heeft-last-van-te-hoge-werkdruk~aeced337

Boommanagement. (2022a, december 5). Plezier: stuur op werkgeluk, dan volgt het resultaat vanzelf.
https://boommanagement.nl/artikel/plezier-stuur-op-werkgeluk-dan-volgt-het-resultaat-vanzelf

Denison, D. R., Haaland, S. & Goelzer, P. (2004a). Corporate Culture and Organizational Effectiveness. Organizational Dynamics, 33(1), 98–109.
https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2003.11.008

Mental health at work. (2022a, september 28).
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work

Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2021 - Resultaten in vogelvlucht - Monitorarbeid TNO. (2022a, juni 9). design-kit.
https://www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/publicaties/nationale-enquete-arbeidsomstandigheden-2021-resultaten-in-vogelvlucht

NU.nl. (2022a, februari 17). Een miljoen Nederlanders last van een burn-out? “Dat is een mythe”.
https://www.nu.nl/werk/6184089/een-miljoen-nederlanders-last-van-een-burn-out-dat-is-een-mythe.html

Schneider, B., Hanges, P. J., Smith, D. B. & Salvaggio, A. N. (2003a). Which comes first: Employee attitudes or organizational financial and market performance? Journal of Applied Psychology, 88(5), 836–851.
https://doi.org/10.1037/0021-9010.88.5.836